حریره، شهر باستانی جزیره کیش - بی نهایت اس ام اس

شهر 800 ساله حریره مربوط به سدهٔ 5 تا 10 ه. ق. است و در شمال جزیره کیش واقع شده و این اثر در تاریخ 1 شهریور 1376 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، شهر باستانی حریره واقع در بخش کیش از توابع شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.

در شهر تاریخی حریره جزیره کیش بقایایى در مرکز ساحل شمالى جزیره قرار گرفته است که به احتمال بسیار قوى به دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلامى بر مى گردد. این بقایا در وسعتى بالغ بر سه کیلومتر مربع، بازگو نماینده این مطلب است که روزگارى شهرى بزرگ و آباد در این منطقه وجود داشته و جمعیت کثیرى را در خود جاى مى داده است.

در شمال جزیره کیش در کنار مجموعه ورزشی المپیک آثاری و ویرانه هایی دیده می گردد که یادگای از شهر باستانی، حریره است. زمان رونق یا دوران طلایی شهر حریره کیش از سال 367 تا 912 هجری قمری بوده است. محوطه باستانی حریره، براساس نتایج کاوشهای باستان شناسی اجرا شده تا امروز، از مجموعه ساحلی و خانه اعیانی، حمام، مسجد و قنات های قدیمی تشکیل شده است.بقایای شهر تاریخی حریره در امتداد ساختمانهای بندرگاه و دفاتر آن، قابل دیدن است. طبق نظر سازمان میراث فرهنگی، شهر حریره هشتصد سال قدمت دارد. گستره پستی و بلندی ها و خرابه های شهر قدیمی حریره حدود 120 هکتار وسعت دارد و روزگاری شهری بزرگ و آباد در منطقه بوده است. دوران طلایی شهر حریره کیش از سال 367 تا 912 هجری قمری بوده است. آن چه امروز از این شهر بر جای مانده حجمی از معماری شهری است. اما کمتر و به ندرت اتاق ها و پوشش ها و سقف های سالمی بر جای مانده است جز در پاره ای موارد که پوشش های تاقی شکل سنگی از گزند تخریب در امان مانده اند.

بندر شهر تاریخی حریره، یک شهر یک پارچه و متمرکز با معماری برون گرا بوده و از معماری دفاعی و درون گرای دیگر شهرهای تاریخی ایران در آن نشانی نیست. انتخاب این بخش از جزیره برای ایجاد شهر حریره طبیعی ترین و معقول ترین انتخاب بوده چرا که ساحل صخره ای مرتفع آن از سطح دریا تقریبا 10 متر بلندتر است و وجود سه خلیج و دماغه که نقش بندرگاه طبیعی را دارد و همچنین دریای نسبتاً آرام تری از دیگر کرانه ها و سواحل جزیره خود عامل شکل گیری شهر در ساحل شمالی شده است. تا به امروز عملیات اکتشافی باستان شناسی بقایای شهر تاریخی حریره در سه مجموعه مجزا اجرا شده است.

خانه اعیانی: خانه اعیانی یادآور خانه های چندخانوار قدیمی در داخل فلات ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از نمونه های قدیمی مسکن جمعی در حاشیه خلیج فارس محسوب می گردد. علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی های ستاره ای شکلی که در این خانه به دست آمده است، همانند کاشی هایی است که زینت بخش بناهای مهم ایلخانی ایران همچون تخت سلیمان و سلطانیه است. پیدایی این مقدار کاشی که یقیناً عنصر وارداتی به جزیره است نشان می دهد که این عمارت به یکی از ثروتمندان کیش تعلق داشته است.

بخش کارگاهی و صنعتی: این مجموعه درست در کنار دریا ساخته شده و دارای معماری و فضاهای ناشناخته ای است. مجموعه کانال های افقی و زیرزمینی و چاه های متعدد در گوشه و کنار، مجموعه بسیار جالب و نادری را تشکیل می دهد که هنوز عملکرد آن ها روشن نیست، اما به نظر می رسد که ارتباط مستقیم، با فعالیت های صیادی (صید ماهی، مروارید و مرجان) داشته و برای دسترسی آسان تر به دریا احداث شده است. شاید هم بتوان فرض کرد که این راهروها و کانال ها راه های مخفی بوده است که در مواقع هجوم و حمله اهالی شهری می توانسته اند به طور اضطراری از آن ها استفاده نمایند.

مجموعه حمام: این مجموعه شامل حمامی است با صحن های متعدد و حصار آن به مساحت تقریبی 500 مترمربع. سربینه و گرمخانه و تون حمام در جنوب بخش ذکر شده قرار گرفته و توسط راهرو سرپوشیده ای از آن جدا شده است. دو خزینه کوچک و بزرگ در جنوب گرمخانه آخرین بخش ساختمان را تشکیل داده اند.

باستان شناسان معتقدند این حمام که شاید در نوع خود از قدیمی ترین حمام های ایرانی باشد که طی کاوش های باستان شناسی کشف و شناخته شده است، و دو دوره متمایز و مجزا از هم دارد (دوره ایلخانی - دوره تیموری) با توجه به ظرفیت محدود حمام و با در نظر دریافت دیوار بیرونی سراسری که تا مجموعه عمارت اعیانی که در جنوب شرقی حمام و به فراز تپه ای بلند قرار گرفته امتداد یافته است. به نظر می رسد که این بنا حمامی خصوصی بوده و به صاحب مجموعه اعیانی تعلق داشته است.

در منتهى الیه بخش شمالى شهر حریره ، کنار ساحل بلند صخره اى و با فاصله کمى از دریا ، پستى و بلندى ها ادامه دارد، که بقایاى دیوارها ، چاه ها و کانال هاى آب در آن نظر بیننده را به سوى خود جلب مى کند . در ایتدا تصور مى شد که این آثار هیچ ارتباطى به هم ندارند و فقط مى شد حدس زد که این آثار قسمتى از شهر قدیم حریره بوده و به نوعى با فعالیت هاى دریایى ارتباط دارند.

در مجاورت این آثار، و در کنار ساحل صخره اى که تقریباً چهار تا پنج متر از سطح دریا بلندتر است و قسمتهاى زیادى از آن به مرور زمان به دریا ریخته ، تعدادى چاه و پلکانى که راه به دریا دارد و حفر شده است . قطر دهانه چاه ها اغلب دو متر است و عمق آن تا سطح دریاست.

در کناره ساحل شهر حریره و در مجاورت مجموعه صنعتى، شش چاه و یک پلکان سنگى در بیرون مجموعه و چهار چاه در داخل مجموعه که در حین حفارى دیده شد وجود دارد.

این چاه ها به کانال هاى زیرزمینى راه مى باید که دهانه آنها در مقطع ساحل صخره اى مثل دریچه اى رو به دریا باز مى گردد. این کانال هاى افقى و زیرزمینى چاه ها را در گوشه و کنار مجموعه صنعتى و جتى داخل اتاق ها و راهروها هم حتى مى توان دید. عملکرد این مجموعه جالب چندان معین نیست. ولى آنچه مسلم است ارتباط مستقیم با فعالیت هاى صیادى و صید ماهى، مروارید و مرجان داشته و براى دسترسى آسان تر به دریا ساخته شده است.

در دهانه خلیجى که در سمت شرق این مجموعه قرار گرفته توده هاى صدف ها و گوش ماهى هاى شکار شده را مى توان دید که نشانه ى فعالیت هاى صیادى مخصوصاً صید مروارید در گذشته است.اتاق هایى با کف شیار دار حریره : یکى از فضاهاى جالب توجه مجموعه صنعتى شهر حریره (اتاق با کف شیار دار) است. این اتاق کف کاملاً عجیب و ناشناخته اى داشته به این معنى که با شیب ملایم از شمال به جنوب امتداد مى یافت و کف آن به صورت در اصطلاح گرده ماهى (اصطلاح بومی) و یا بالشتک با ملاتى از نوع ترکیب پودر سنگ هاى مرجانى و آهک و نوعى ساروج شکل گرفته بود.

این ویژگى در هیچ یک از محوطه ها و تپه هاى باستانى و تاریخى و اسلامى ایران کشف و شناخته شده نیست. وقتى از چند نفر از مرکز پرورش صید مروارید کیش در خصوص این نوع معمارى پرسیده شده ، چنین نظر دادند این عنصر معمارى که با شیبى ملایم به حوضچه اى کوچک با ابعاد 1×1متر یا 1×5/2 مترو عمق نیم متر ختم مى گردد ، ارتباط با فعالیت هاى صید مروارید دارد و در سطح آنها صدف ها را خشک نموده و به آب مى بسته اند تا مروارید هاى ریز را نیز بتوان به دست آورد.

اما اگر چنین بود مى بایست آثار و بقایاى صدف ها در سطح این شیارها و یا در حوضچه ها باقى مانده باشد ، اما چنین نیست. خاتمه با نظرخواهى از باستان شناسان ، آقاى رمى بوشارلا ، باستان شناس فرانسوى که تجربه و سابقه کار ممتد در ایران و امارات متحده عربى دارد ، نظر دارد که این تأسیسات صرفاً جهت استحصال (حاصل)شیره خرما بوده و نمونه اى از آن در کاوش هاى وى در امارات به دست آمده است.

در یکى از بازدیدهایى که توسط هیئت علمى و به راهنمایى بومیان انجام شد یکى از بومیان گفت که تا قبل از تخریب خانه هاى ماشه، انبارهایى با کف جوى و پشته - نظیر آنچه که هم اکنون در بخش کارگاهى شهر حریره دیده مى گردد در اغلب خانه هاى بزرگ وجود داشت و از این انبارها براى نگهدارى خرما استفاده مى شد.

بنا به گفته بعضى ها این خرما ها بر روى هم انیاشته و فشرده مى شد و از طریق راه هاى کوچکى به صورت راه آب شیره به طرف خمره هاى بزرگى که در زیر این راه آبها قرار مى دادند منتقل شده و شیره خرما جمع آورى مى شد.

منبع: خبرگزاری مهر